مالیات چیست؟ راهنمای جامع آموزش مالیات

مالیات چیست؟ راهنمای جامع آموزش مالیات

راهنمای جامع مالیات : در این مقاله پیش از هر چیز به تعریف مالیات می پردازیم و به طور دقیق توضیح می دهیم که مالیات چیست. سپس انواع مالیات را معرفی می کنیم، بعد از آن به مشمولین مالیاتی می پردازیم، کمی از معافیت مالیاتی و مودیان مالیاتی می گوییم و در مراحل بعدی به مسائل مهمی همچون دادرسی مالیاتی و اظهارنامه نیز می پردازیم. در طول مقاله نیز منابع بیشتری برای مطالعه در رابطه با موضوعات مالیاتی در اختیارتان قرار خواهیم داد.

مالیات چیست؟

مالیات چیست؟ مالیات، به مثابه یک نوع هزینه اجتماعی است که آحاد یک ملت در راستای بهره‌برداری از امکانات و منابع یک کشور موظفند آن را پرداخت نمایند تا توانایی‌های جایگزینی این امکانات و منابع فراهم شود.مالیات در واقع انتقال بخشی از درآمد‌های جامعه به دولت یا بخشی از سود فعالیت‌های اقتصادی است که نصیب دولت می‌شود، زیرا ابزار و امکانات دست یابی به درآمد و سود‌ها را دولت فراهم ساخته ‌است. اقتصاددانان معمولاً از مالیات بر مصرف در مقابل مالیات بر درآمد حمایت می‌کنند، به عنوان مثال سیگار از جمله کالا‌هایی است که دولت‌ها برای جلوگیری از مصرف آن مالیات‌های سنگین بر آن وضع می‌کنند، یا مالیات بر مصرف گازوئیل.بر اساس گزارشی که بنیاد خیریه بلومبرگ به تازگی توسط رویترز منتشر کرده‌ است، صنعت تنباکو ۱۰ درصد درآمد‌های مالیاتی چین را به خود اختصاص داده، شرکت‌های دخانیات مانند فیلیپ موریس حدود ۶ میلیون اندونزیایی را تحت استخدام دارند و به تنهایی بیش از شش میلیارد دلار مالیات غیرمستقیم به صندوق دولت می‌پردازد.

دولت‌ها برای جبران هزینه‌های خدماتی که به شهروندان انجام می‌دهند. از طریق وضع مالیاتی اقدام می‌نمایند و البته هدف از وضع مالیاتی برای اغلب کشور‌ها جبران هزینه نیست، زیرا از طریق مالیات نقدینگی دچار تغییرات می‌شود که بعد از جبران هزینه مهم‌ترین عامل وضع مالیاتی است.  

هدف از وضع مالیات چیست و عدم پرداخت آن چه عواقبی دارد؟

راهنمای جامع مالیات : دولت‌ها برای جبران هزینه‌های خدماتی که به شهروندان انجام می‌دهند. از طریق وضع مالیاتی اقدام می‌نمایند و البته هدف از وضع مالیاتی برای اغلب کشور‌ها جبران هزینه نیست، زیرا از طریق مالیات نقدینگی دچار تغییرات می‌شود که بعد از جبران هزینه مهم‌ترین عامل وضع مالیاتی است. اما به طور عمومی، دولت به واسطه مالیات بخشی از هزینه های عمومی جامعه و حفظ منافع اجتماعی و اقتصادی را امکان پذیر می سازد. می توان گفت تامین سرمایه لازم جهت انجام پروژه ها، ارائه خدمات عمومی و تامین هزینه فعالیت های دولت، هدف های اصلی وضع مالیات هستند. طبق قانون، پرداخت مالیات وضع شده، اجباری است و عدم پرداخت آن مجازات را در پی خواهد داشت. پرداخت مالیات نیز تنها و تنها توسط مراکز تحت نظارت دولت انجام می گیرد. برای اطلاع بیشتر از جرایم مالیاتی پیشنهاد می کنیم مقاله فرار مالیاتی را بخوانید.

نرخ مالیات چیست؟

مالیات توسط قانون و دولت مشخص می شود. نرخ مالیات در واقع مبلغی است که یک شرکت یا یک شخص باید نسبت به پرداخت آن در زمان قانونی اقدام نماید. نرخ مالیات بر اساس اطلاعات و جزئیات مفصلی تعیین می شود و نمی توان مبلغ ثابتی را برای آن در نظر گرفت. در صورتی که نظام مالیاتی حاکم، یک نظام مالیاتی کارآمد باشد، مالیات بر اساس توانایی حقیقی مالیات دهندگان تعیین می شود تا پرداخت مالیات به عاملی برای ورشکسته شدن یک کسب و کار منجر نشود. در یک نظام مالیاتی کارآمد نرخ مالیاتی که برای اقشار غنی مشخص می شود باید سنگین تر از نرخ مالیاتی باشد که از اقشار کم درآمد دریافت می شود.  

انواع مالیات

حالا که می دانید مالیات یعنی چه، می توانیم انواع مالیات را به شما معرفی کنیم. مالیات در ایران به دو شکل مستقیم و غیر مستقیم تقسیم می شود که هر یک از آن‌ها به نوبه خود دارای تقسیم‌بندی خاص خود هستند که در ادامه به آن‌ها می‌پردازیم.

 

مالیات مستقیم

مالیات علاوه بر آنکه یک نوع هزینه‎ ی اجتماعی یا به عبارتی بهای تمدن است که شهروندان به منظور اداره‌ی امور جامعه، رشد و توسعه کشور می‌پردازند، ابزار اصلی دولت‌ها در جهت‌گیری نظام اقتصادی به شمار می‌رود. مالیات‌‌های مستقیم جزو مالیات بر ثروت-درآمد تلقی می‌شوند که شهروندان با توجه به میزان ثروت-درآمد خود آن را محاسبه و پرداخت می‌نمایند. مالیات مستقیم در یک دسته‌بندی کلی به دو بخش مالیات بر دارایی و مالیات بر درآمد تقسیم می‌شود.

مالیات بر دارایی

مالیات بر دارایی مالیاتی است که در آن پایه و منبع مالیاتی را دارایی یا ثروت تشکیل می‌دهد. به عبارت دیگر، مالیات بر دارایی بر آنچه که شخص مالک قبلاً به دست آورده یا از طریق به او به ارث رسیده باشد تعلق می‌گیرد. مالیات بر دارایی عموماً به عنوان مکانیزمی برای تعدیل ثروت به کار گرفته می‌شود و بیشتر در جوامعی کاربرد دارد که اختلاف فاحشی در دارایی و ثروت افراد آن جامعه وجود داشته باشد. مالیات بر دارایی بر طبق قانون شامل مالیات بر ارث و مالیات حق تمبر است که در قسمت پایین برای شما توضیح داده شده است.

مالیات بر ارث

هر گاه در نتیجه فوت شخصی اموالی از متوفی باقی بماند به شرح مذکور در ماده ۱۷ قانون مالیات‌های مستقیم مشمول مالیات خواهد بود. اموالی که مطابق ماده ۱۹ قانون مالیات‌های مستقیم مشمول مالیات بر ارث هستند عبارتند از کلیه ماترک متوفی در ایران یا خارج از ایران اعم از منقول و غیر منقول و مطالبات قابل وصول و حقوق مالی پس از کسر هزینه کفن و دفن در حدود عرف و عادت و واجبات مالی و عبادی در حدود قوانین شرعی و دیون محقق متوفی.

مالیات حق تمبر

ضرورت صدور پروانه کسب هر عضو، پرداخت مالیات حق تمبر، طبق مفاد بند ۱۱ ماده ۴۶ بوده که مبلغ آن برای صدور پروانه کسب یک‌صد هزار ریال و برای تجدید کسب پنجاه هزار ریال است و این مبالغ طی فیش مالیاتی که توسط مسئول مربوط در اتحادیه در اختیارتان قرار می گیرد باید به حساب خزانه دولت در یکی از شعب بانک ملی واریز شود. طبق قانون مالیات‌های مستقیم وصول این نوع مالیات به عهده اتحادیه‌ها بوده و ملزم و مکلف به انجام امور مربوط هستند. در صورت تخلف طبق مفاد ماده (۵۱ ق.م.م) علاوه بر پرداخت اصل این مالیات باید دو برابر آن را به عنوان جریمه پرداخت نماید. این نوع مالیات را از نظر قانون مالیات تکلیفی می‌نامند.

مالیات بر درآمد

مالیات بر درآمد نوعی مالیات است که توسط دولت بر افراد و اشخاص اعمال می‌شود و بسته به درآمد و عواید پرداخت‌کننده مالیات متغیر است و عموماً مقدار این نوع مالیات برابر درصدی از درآمد قابل مالیات‌گیری است. نرخ مالیات با افزایش درآمد قابل مالیات‌گیری تغییر می‌کند. نرخ‌های مالیات ممکن است بسته به نوع یا خصوصیات مالیات پردازنده متغیر باشد. مالیات بر درآمد شامل مواردی چون مالیات بر درآمد مشاغل، حقوق، املاک و مستغلات، اشخاص حقوقی، کشاورزی و اتفاقی است.

مالیات بر درآمد مشاغل

صاحبان مشاغل یعنی کسانی که خود به فعالیت اقتصادی مشغول هستند. در این گونه موارد ماده ۹۳ قانون مالیات‌های مستقیم تأکید می کند درآمدی که شخص حقیقی از طریق اشتغال به مشاغل یا به عناوین دیگر غیر از موارد مذکور در سایر فصل‌های این قانون در ایران تحصیل کند پس از کسر معافیت‌های مقرر در این قانون مشمول مالیات بر درآمد مشاغل است. تبصره‌ای در این ارتباط می‌گوید درآمد شرکت‌های مدنی و همچنین درآمدهای ناشی از فعالیت‌های مضاربه در صورتی که عامل مضارب یا صاحب سرمایه شخص حقیقی باشد تابع مقررات این فصل است.  

مالیات بر درآمد حقوق

پرداخت مالیات بارزترین هدف در تئوری‌های مالیاتی است که منجر به توزیع عادلانه درآمد می گردد. در نظام مالیاتی کشور، مالیات حقوق جزئی از بخش‌های مالیات بر درآمد است. همچنین در ردیف مالیات‌های مستقیم قرار داشته و با نسبت خاصی از درآمد شخصی تعیین می شود. طبق ماده یک قانون مالیات‌های مستقیم، تمام افراد حقیقی و حقوقی که در داخل کشور با فعالیت اقتصادی، خدماتی و غیره درآمد کسب می‌کنند، مشمول پرداخت مالیات هستند.مالیات بر حقوق از نظر حجم، ثبات، کارایی و سهولتی که در وصول دارد از اهمیت بسزایی برخوردار است.  

مالیات بر درآمد املاک و مستغلات

مالیات بر املاک و مستغلات را می‌توان در سه دسته طبقه بندی کرد. دسته ی اول مالیات بر اجاره املاک و مستغلات، دسته ی دوم مالیات بر نقل و انتقال املاک و دسته ی سوم شامل مالیات بر مستغلات خالی از سکنه هستند. به استناد ماده ۵۲ قانون مالیات‌های مستقیم این نوع مالیات به این شکل تعریف می‌شود: “درآمد شخص حقیقی یا حقوقی ناشی از واگذاری حقوق خود نسبت به املاک واقع در ایران پس از کسر معافیت‌های مقرر در این قانون مشمول مالیات بر عملکرد املاک است.”

مالیات بر درآمد اشخاص حقوقی

جمع درآمد شرکت‌ها و درآمد ناشی از فعالیت‌های انتفاعی سایر اشخاص حقوقی که از منابع مختلف در ایران یا خارج از ایران تحصیل می‌شود، پس از وضع زیان‌های حاصل از منابع غیر معاف و کسر معافیت‌های مقرر به استثنای مواردی که طبق مقررات قانون مذکور دارای نرخ جداگانه‌ای است، مشمول مالیات به نرخ بیست و پنج درصد (۲۵%) خواهد بود.

راهنمای جامع مالیات : در مورد اشخاص حقوقی ایرانی غیر تجاری که به منظور تقسیم سود تأسیس نشده‌اند، در صورتی که دارای فعالیت انتفاعی باشند، از مأخذ کل درآمد مشمول مالیات فعالیت انتفاعی آن‌ها مالیات وصول می‌شود. اشخاص حقوقی خارجی و مؤسسات مقیم خارج از ایران از مأخذ کل درآمد مشمول مالیات که از بهره برداری سرمایه در ایران یا از فعالیت‌هایی که مستقیماً یا به وسیله نمایندگی از قبیل شعبه، کارگزار و امثال آن در ایران انجام می‌دهند یا از واگذاری امتیازات و سایر حقوق خود، انتقال دانش فنی یا واگذاری فیلم‌های سینمایی از ایران تحصیل می‌کنند به نرخ مذکور مشمول مالیات خواهند بود. نمایندگان اشخاص و مؤسسات مذکور در ایران نسبت به درآمدهایی که به هر عنوان به حساب خود تحصیل می‌کنند طبق مقررات مربوط به قانون مالیات‌ها مشمول مالیات هستند. ضمناً در موقع احتساب مالیات بر درآمد اشخاص حقوقی اعم از ایران یا خارجی، مالیات‌هایی که قبلاً پرداخت شده است با رعایت مقررات مربوط از مالیات متعلق کسر خواهد شد و اضافه پرداختی از این بابت قابل استرداد است. همچنین به ازای هر ۱۰% افزایش درآمد ابرازی مشمول مالیات اشخاص حقوقی نسبت به درآمد ابرازی مشمول مالیات سال گذشته آن‌ها، یک واحد درصد و حداکثر تا پنج واحد درصد از نرخ‌های مذکور کاسته می‌شود. شرط برخورداری از این تخفیف تسویه بدهی مالیاتی سال قبل و ارائه اظهارنامه مالیاتی مربوط به سال جاری در مهلت اعلام شده از سوی سازمان امور مالیاتی است.  

مالیات بر درآمد کشاورزی

در مورد مباحث مالیات بر درآمد کشاورزی حتماً می‌دانید که این فعالیت‌ها از مالیات معاف است و ماده ۸۱ در این ارتباط می‌گوید “درآمد حاصل از کلیه فعالیت‌های کشاورزی، دامپروری، دامداری، پرورش ماهی و زنبور عسل و پرورش طیور، صیادی و ماهیگیری، نوغان داری، احیای مراتع و جنگل‌ها، باغات اشجار از هر قبیل و نخیلات از پرداخت مالیات معاف است. دولت مکلف است مطالعات و بررسی‌های لازم را در زمینه کلیه فعالیت‌های کشاورزی و آن رشته از فعالیت‌های مزبور که ادامه معافیت آنها ضرورت داشته باشد معمول و لایحه مربوط را حداکثر تا آخر برنامه سوم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران به مجلس شورای اسلامی تقدیم نماید”  

مالیات بر درآمد اتفاقی

در متن قانون، ماده ۱۱۹ تا ۱۲۳ قانون مالیات‌های مستقیم پیرامون درآمد محاسباتی و اتفاقی است و در آن اشاره می‌کند درآمد نقدی یا غیرنقدی که شخص حقیقی یا حقوقی به‌صورت بلاعوض و یا از طریق معاملات محاسباتی و یا به عنوان جایزه و یا هر عنوان دیگر از این قبیل تحصیل می‌نماید مشمول مالیات اتفاقی به نرخ مقرر در ماده ۱۳۱ این قانون خواهد بود.  

مالیات غیر مستقیم

هرچند در دنیا نظام مالیات بر ارزش افزوده (مالیات بر مصرف یا مالیات غیرمستقیم) در حال گسترش سریع است اما مشکلات و معایب مالیات‌های غیرمستقیم از جمله تنازلی بودن (پرداخت یکسان توسط فقیر و غنی) و غیرمعین بودن باعث ایجاد مشکلاتی برای دولت‌ها می‌شود که می‌توان با استفاده از مالیات‌های مستقیم آن‌ها را پوشش داد.

اشخاص مشمول مالیات

اشخاص زیر مشمول پرداخت مالیات هستند: ۱- کلیه مالکین اعم از اشخاص حقیقی یا حقوقی نسبت به اموال یا املاک خود واقع در ایران طبق مقررات باب دوم. ۲- هر شخص حقیقی مقیم ایران نسبت به کلیه درآمدهایی که در ایران یا خارج از ایران تحصیل می‌نماید. ۳- هر شخص حقیقی ایرانی مقیم خارج از ایران نسبت به کلیه درآمدهایی که در ایران تحصیل می‌کند. ۴- هر شخص حقوقی ایرانی نسبت به کلیه درآمدهایی که در ایران یا خارج از ایران تحصیل می‌نماید. ۵- هر شخص غیر ایرانی (اعم از حقیقی یا حقوقی) نسبت به درآمدهایی که در ایران تحصیل می‌نماید و همچنین نسبت به درآمدهایی که بابت واگذاری امتیازات یا سایر حقوق خود و یا دادن تعلیمات و کمکهای فنی و یا واگذاری فیلمهای سینمایی (که به عنوان بها یا حق نمایش یا هر عنوان دیگری عاید آنها میگردد) از ایران تحصیل می‌کند. اشخاص زیر مشمول پرداخت مالیات‌های موضوع این قانون نیستند: ۱- وزارتخانه‌ها و مؤسسات دولتی ۲- دستگاه‌هایی که بودجه آن‌ها به وسیله دولت تأمین می‌شود. ۳- شهرداری‌ها ۴- بنیادها و نهادهای انقلاب اسلامی دارای مجوز معافیت از نهادهای حکومتی  

معافیت‌های مالیاتی

در هر کشوری منابع درآمدی و سرمایه‌ای مردم شامل پرداخت مالیات به حکومت آن کشور می‌شود؛ معافیت مالیاتی را می‌توان خروج قانونی و به صورت موقت از این پرداخت تعریف کرد که در راستای سیاست‌های حمایتی حاکمان از مردم صورت می‌گیرد.  

هزینه‌های قابل قبول مالیاتی

هزینه‌‌های قابل قبول مالیاتی ق.م.م هزینه‌های قابل قبول مالیاتی برای تشخیص درآمد ۱۴۷ مطابق ماده مشمول مالیات عبارت است از هزینه‌هایی که در حدود متعارف متکی به مدارک بوده و منحصراً مربوط به تحصیل درآمد مؤسسه در دوره مالی مربوط با رعایت حدنصاب‌های مقرر باشد. در مواردی که هزینه‌ ای در قانون مالیات‌های مستقیم پیش بینی نشده یا بیش از نصاب‌های مقرر در قانون یاد شده بوده ولی پرداخت آن به موجب قانون و یا مصوبه هیئت وزیران صورت گرفته باشد، قابل قبول خواهد بود. حق الامتیاز پرداختی و همچنین حقوق و عوارض و مالیات‌هایی که به سبب فعالیت مؤسسه به شهرداری‌ها و وزارتخانه‌ها و مؤسسات دولتی و وابسته به آن‌ها پرداخت می‌شود. (به استثنای مالیات بر درآمد و ملحقات آن و سایر مالیات‌هایی که مؤسسه به موجب مقررات این قانون ملزم به کسر از دیگران و پرداخت آن است و همچنین جرائمی که به دولت و شهرداری‌ها پرداخت می‌گردد.)

وظایف مودیان مالیاتی

یکی از وظایف مؤدیان مالیاتی، تنظیم دفاتر قانونی (روزنامه و کل) و ارائه آن به اداره دارایی محل فعالیت شرکت است تا برای رسیدگی به اظهارنامه مالیاتی شرکت مورد بررسی قرار گیرد. برای نوشتن دفاتر قانونی الزامات و نکاتی تعیین شده است که هر حسابداری باید پیش از انجام چرخه حسابداری از اجرای دقیق آن مطمئن شود.

اظهارنامه مالیاتی

اظهارنامه مالیاتی چه به صورت خود اظهاری باشد و چه خود سازمان امور مالیاتی در اختیار مؤدیان قرار دهد، کارنامه مالی است که همه ساله، اشخاص حقیقی و حقوقی مشمول مالیات، به منظور محاسبه مالیات خود، به سازمان مالیاتی تقدیم می کنند و اکنون، با خود اظهاری الکترونیکی، فرآیندها تحت سامانه متمرکز انجام می شود.

دادرسی مالیاتی

در واقع این روزها راه اندازی و مدیریت کسب و کار دشواری‌های بیشتری دارد، اما در مقابل خدماتی نیز برای رفع همین دشواری به وجود آمده است. خدماتی که در صورت استفاده از آن‌ها ورق برمی گردد. در واقع امروز عصر تخصص است و برای هر مشکلی می توانید از خدمات متخصصین آن حوزه بهره ببرید تا تهدیدها را تبدیل به فرصت کنید. ارسال اظهارنامه مالیاتی، مشکلات مربوط به آن و دادرسی مالیاتی تنها گوشه ای از دغدغه‌های یک کسب و کار امروزی هستند، اما نباید از اهمیت آن‌ها غافل شد.