کمیسیون ماده ۲۱۶ قانون مالیات های مستقیم و کاربردهای آن

کمیسیون ماده ۲۱۶ قانون مالیات های مستقیم و کاربردهای آن

ماده ۲۱۶ قانون مالیات :‌ موضوع ماده ۲۱۶ ، مرجع رسیدگی به شکایات ناشی از اقدامات ‌اجرایی راجع به مطالبات دولت از اشخاص اعم از حقیقی یا حقوقی‌که طبق مقررات اجرایی مالیاتها قابل مطالبه و وصول می‌باشد هیأت حل اختلاف مالیاتی خواهد بود. به شکایات مزبور به‌ فوریت و خارج از نوبت رسیدگی و رأی صادر خواهد شد. رأی ‌صادره قطعی و لازم‌الاجراء است‌. تبصره ۱ ـ در مورد مالیات‌های مستقیم در صورتی که شکایت ‌حاکی از این باشد که وصول مالیات قبل از قطعیت‌، به موقع اجرا گذارده شده است هرگاه هیأت حل اختلاف مالیاتی شکایت را وارد دانست ضمن صدور رأی به بطلان اجرائیه حسب مورد قرار رسیدگی و اقدام لازم صادر یا نسبت به درآمد مشمول مالیات مودی ‌رسیدگی و رأی ‌صادر خواهد کرد. رأی ‌صادره ‌از هیأت حل اختلاف ‌قطعی است‌. تبصره ۲ ـ در مورد مالیات‌های غیرمستقیم هرگاه شکایت‌ اجرایی از این جهت باشد که مطالبه مالیات قانونی نیست مرجع‌ رسیدگی به این شکایت نیز هیأت حل اختلاف مالیاتی خواهد بود و رأی هیأت مزبور در این باره قطعی و لازم‌الاجراء است‌. مفاد این تبصره شامل جرایم قاچاق اموال موضوع عایدات‌ دولت و بهای مال قاچاق از بین رفته و نیز آن دسته از مالیات ‌های‌ غیرمستقیم که طبق مقررات مخصوص به خود در مراجع خاص ‌باید حل و فصل شود نخواهد بود.  

هیأت حل اختلاف ماده ۲۱۶ به چه موضوعاتی می پردازد؟

ذکر و بازنشر نوشتارهای ساوایران منحصراً با قید نام سایت و همراه با پیوند سایت ساویران مجاز است. همانگونه که در ماده ۲۱۶ قانون مالیاتهای مستقیم آمده است اساسا کمیسیون موضوع ماده ۲۱۶ قانون مالیاتهای مستقیم صلاحیت رسیدگی به شکایات مربوط به اقدامات اجرایی مالیاتی را برعهده دارد. اقدامات اجرایی به فرایند دریافت مالیات از مودی(مالیات دهنده) پس از قطعی شدن میزان مالیات او گفته می شود.  

موارد قطعیت مالیات مودیان مالیاتی

قطعیت مالیات، زمانی اتفاق می افتد که مودی، اظهارنامه خود را به سازمان امور مالیاتی تسلیم کرده باشد و در ادامه، سازمان امور مالیاتی، برگ تشخیص میزان مالیات را برای مودی مالیاتی، ابلاغ نموده باشد. پس از ابلاغ برگ تشخیص مالیات در دو صورت مالیات مودی، قطعی خواهد بود:

• در صورت عدم اعتراض مودی مالیاتی
• در صورت اعتراض او و پس از طی شدن مراحل قانونی رسیدگی و قطعی شدن حکم مراجع قانونی

اقدامات اجرایی مالیات بر قطعیت مالیات (بنا بر ترتیبی که در فوق ذکر شد) بنا نهاده شده است.  

صلاحیت کمیسیون ماده ۲۱۶ قانون مالیات های مستقیم

بنابراین اساسا صلاحیت کمیسیون موضوع ماده ۲۱۶ قانون مالیاتهای مستقیم، تشخیص مالیات یا رسیدگی به اعتراض مودی نسبت به میزان مالیات تشخیصی نیست و در این موارد هیئت حل اختلاف مالیاتی صالح به رسیدگی است. در حقیقت می توان گفت در فرایند رسیدگی به عملکرد مودی و تشخیص میزان مالیات متعلقه و سپس اعتراض مودی به مالیات تشخیصی کمیسیون ماده ۲۱۶ در مسیر رسیدگی مالیاتی قرار نمی گیرد.  

اقدامات اجرایی سازمان امور مالیاتی

در مورد پرداخت مالیات افراد متعددی مسئولیت دارند که اداره امور مالیاتی می تواند نسبت به آنها اقدامات اجرایی صورت دهد.

• مالیات دهنده (مودی مالیاتی)
• مدیران شرکت ها و اشخاص حقوقی که همراه با خود شخص حقوقی در مورد پرداخت مالیات مسئولیت دارند
• اشخاصی که به موجب قانون مسئولیت کسر مالیات افراد دیگر به عهده آنها گذاشته شده، مانند سردفتران اسناد رسمی هنگام نقل و انتقال ملک

اقدامات اجرایی می تواند به شرح زیر افراد این ۳ دسته را شامل شود: در مورد دسته اول پس از آنکه مودی اظهارنامه مالیاتی را به اداره امور مالیاتی داد و برای او برگ شخیص مالیات صادر شد و مالیات قطعی شد اقدامات اجرایی قابل انجام می شود. بنابراین اگر پیش از قطعیت مالیات علیه مودی اقدامات اجرایی صورت گیرد به هیئت موضوع ماده ۲۱۶ قانون مالیاتهای مستقیم رجوع می شود. نسبت به دسته دوم و سوم نیز اقدامات اجرایی معمولا با ابلاغیه اداره تمور مالیاتی صورت میگیرد و در صورت عدم ابلاغ برگ تشخیص مالیات، مرجع رسیدگی همان هیئت ماده ۲۱۶ قانون مالیاتهای مستقیم خواهد بود.

فلسفه وجودی ماده ۲۱۶ قانون مالیات های مستقیم

ماده ۲۱۶ قانون مالیات های مستقیم به بیان اصل قابل شکایت بودن اقدامات سازمان امور مالیاتی در مرحله وصول مالیات ها پرداخته و به اشخاص (اعم از مودی و غیر مودی) اجازه داده است هر زمان که در معرض اقدامات اجرایی سازمان امور مالیاتی، قرار گرفتند برای ابطال اقدامات غیرقانونی سازمان امور مالیاتی، اقدام به طرح شکایت نمایند.  

دایره شمول ماه ۲۱۶ قانون مالیات های مستقیم

۱- در ماده ۲۱۶ قانون مالیات های مستقیم، اقدامات اجرایی مالیاتی که می توان از آن شکایت نمود منحصر به موارد خاصی نشده است. اصطلاح اقدامات اجرایی” اطلاق دارد. ۲- ماده ۲۱۶ قانون مالیات های مستقیم از اصطلاح “اقدامات اجرایی راجع به مطالبات دولت” استفاده نموده است. “مطالبات دولت” که سازمان امور مالیاتی برای وصول آنها ذیصلاح، شناخته شده است به طور کلی به دو دسته، قابل تقسیم است: الف) مطالبات دولت از مودیان مالیاتی (مالیات دهندگان). هر شخصی که برابر قانون مالیات های مستقیم از پرداخت مالیات معاف نباشد باید برای فعالیت های مشمول مالیات خود اقدام به پرداخت مالیات متعلقه در مواعد قانونی نماید. اگر شخصی، مالیات مترتب بر فعالیت های خود را نپرداخته باشد به عنوان بدهکار دولت، برای پرداخت مالیات، مورد پیگیرد قانونی سازمان امور مالیاتی قرار می گیرد. ب) مطالبات دولت از اشخاصی که به موجب قانون، مسئول پرداخت مالیات اشخاص دیگر بوده یا مامور دریافت مالیات از دیگران شناخته شده اند. همانند مدیران شرکت ها که قانوناً مسئول پرداخت مالیات شرکت تحت مدیریت خود هستند یا دفاتر اسناد رسمی که قانوناً مامور و مسئول دریافت مالیات نقل و انتقال املاک از طرفین معامله به شمار می روند. این اشخاص به طور کلی، ممکن است مرتکب دو نوع تخلف شده باشند: نخست آنکه، به تکلیف قانونی خود برای پرداخت مالیات دیگران یا دریافت مالیات از اشخاص دیگر، جزئاً یا کلاً اقدام ننموده باشند. همانند آنکه مدیران شرکت، اساساً برای پرداخت مالیات های شرکت در زمان تصدی خود اقدام نکرده باشند یا سردفتر اسناد رسمی به مسئولیت خود برای دریافت مالیات از طرفین معامله به درستی عمل نکرده باشد. دوم آنکه، مالیات مربوطه را از اشخاص دیگر وصول کرده اند ولی آن را نزد خود نگه داشته و به حساب سازمان امور مالیاتی واریز ننموده اند. همانند آنکه شخصی مالیات بر ارزش افزوده را از دیگران وصول کرده ولی به حساب دولت، واریز ننموده باشد یا مثلاً مالیات حق المشاوره را از مشاور، کسر نموده ولی آن را به حساب دولت، واریز نکرده باشد و همانند اینها… بنابراین مفهوم “مطالبات دولت” که در ماده ۲۱۶ قانون مالیات های مستقیم به آن تصریح شده است مشتمل بر همه موارد یادشده بالا خواهد بود. ۳- ماده ۲۱۶ قانون مالیات های مستقیم از اصطلاح “مقررات اجرایی مالیات ها” استفاده کرده است. در این مورد دو نکته، قابل ذکر است: اولاً منظور از “مقررات اجرایی مالیات ها” مقرراتی که ناظر به وصول مالیات ها و ضمانت اجرای عدم پرداخت مالیات ها می باشد. ثانیاً در این ماده، قانونگذار، مالیات را به صورت جمع به کار گرفته است. بنابراین منظور از “مقررات اجرایی مالیات ها” ناظر به همه انواع مالیات ها می باشد اعم از مالیات سالانه املاک و مالیات مستغلات و تمبر و حقوق و مشاغل و….  

امکان طرح پرونده‌های مالیات بر ارزش افزوده در هیأت موضوع ماده ۲۱۶ قانون مالیات‌های مستقیم

ماده ۲۱۶ قانون مالیات : هیات موضوع ماده ۲۱۶ قانون مالیات های مستقیم با استناد به مواد قانونی زیر، صلاحیت رسیدگی به شکایت از اقدامات اجرایی مالیاتی مرتبط با مالیات بر ارزش افزوده را نیز دارد بنا به اطلاق ماده ۲۱۶ قانون مالیات های مستقیم و نیز به استناد ماده ۳۲ و ۳۳ قانون مالیات بر ارزش افزوده که حل اختلافاتات مالیاتی موضوع قانون مالیات بر ارزش افزوده را به هیات های حل اختلاف موضوع قانون مالیات های مستقیم ارجاع نموده است هیات موضوع ماده ۲۱۶ قانون مالیات های مستقیم، صلاحیت رسیدگی به شکایت اشخاص از اقدامات اجرایی مالیاتی ناشی از قانون مالیات بر ارزش افزوده را نیز دارد. همچنین، بر اساس تبصره ۲ ماده ۲۱۶ قانون مالیاتهای مستقیم، مرجع رسیدگی به شکایات مرتبط با مالیات های غیر مستقیم (قانون مالیات بر ارزش افزوده) در مواردی که مطالبه مالیات قانونی نیست (اعم از شکلی یا ماهوی) هیأت حل اختلاف مالیاتی موضوع ماده ۲۱۶ قانون مالیات های مستقیم می باشد.  

مالیات قابل مطالبه و مالیات قابل وصول و تفاوت آنها

ماده ۲۱۶ قانون مالیات: به نظر اینجانب، باید بین این دو اصطلاح مالیاتی، تفاوت قائل شد. مالیات قابل مطالبه؛ مالیاتی است که مرحله تشخیص را پشت سر، گذاشته ولی هنوز قطعی نشده است و اقدامات اجرایی نمی تواند شامل مالیات قابل مطالبه شود. به بیان دیگر می توان گفت اقدامات اجرایی مالیاتی را نمی توان در مورد مالیات قابل مطالبه، اعمال کرد. مالیات قابل وصول، مالیاتی است که به صورت نهایی، قطعی شده و هیچ اقدام اعتراضی و قانونی دیگری برای سلب قطعیت از آن متصور نیست. مالیات قابل وصول به همان میزانی که قطعی شده از سوی سازمان امور مالیاتی قابل وصول می باشد. اقدامات اجرایی مالیاتی در مورد مالیات قابل وصول، اعمال می گردد.  

رسیدگی مالیاتی فوری و خارج از نوبت

برابر قانون، رسیدگی به شکایات اشخاص حقیقی و حقوقی در هیئت موضوع ماده ۲۱۶ قانون مالیات های مستقیم باید فوری و خارج از نوبت انجام شود. از آنجا که نوع و گستردگی اقدامات اجرایی مالیاتی، بخش بزرگی از آزادی ها و حقوق فعالان اقتصادی و مردم کشور را در معرض اقدامات محروم کننده یا محدود کننده قرار می دهد قانونگذار تاکید نموده که رسیدگی به شکایت از اقدامات اجرایی مالیاتی باید به صورت فوری و خارج از نوبت به عمل آید.